Uit de geschiedenis van de Burger Sociëteit Ontspanning, 100 jaar in vogelvlucht.

Het was op 5 Juni 1872 dat de onderstaande publicatie in Enschede bekend werd gemaakt :

Ondergeteekende neemt de vrijheid ter kennis van Ued. te brengen, dat hij voornemens is eene Burger Sociëteit op te rigten. Hij zal daartoe een der vertrekken van zijn gebouw alleszins doelmatig inrigten: hij is reeds in ‘t bezit van een uitmuntend billiard terwijl verder niets zal ontbreken wat bediening enz.. betreft.

De jaarlijkse contributie wordt vastgesteld op Fl. 3,– terwijl verder nog ter Uwer kennis wordt gebragt, dat de Sociëteit in t’ leven  zal treden bij deelneming van minstens 30 personen en een aanvang zal nemen op 1 September e.k.

Zoodra echter het getal van 30 leden gevonden is, zal een vergadering belegd en uit deze een bestuur benoemd worden, aan ‘t welk de taak opgedragen zal worden ter onwerping van een Reglement en t’ geen verder tot het huishoudelijk beheer behoort. Later toetredenden zullen zich aan een ballotage moeten onderwerpen. U uitnoodigende tot het lidmaatschap toe te willen treden heb ik de eer te zijn

Uw dw.,

J. DE GRAAFF

Naar aanleiding van deze oproep traden onmiddellijk als lid toe de Heren.

S. Serphos. S. J. Menko. A. H. Nordholt. G. N. Peteri. Benj. ten Cate. D. Stenvers. A. Wevers. B. Peteri. J. W. Meister. J. T. Tonis. H. ter Weele Mzn. M. Geerling. E. Vowinkel. G.H.I. Baarslag. H. ter Weele  Wzn. S. Krabbenbos. H. Fikkert. J. Prins. J. W. Berendsen. G. Beltman A.Gzn. J. Th. Holscher. W.S. Rosme. W.A.C. Wientjes. H.B. ter Braake. H. Niewenhuis. T. Timmerman. J.A. Albrecht. Johs. Maseland Jr.  J. Getkate van Stapele. Van der Woude. H. ter Meulen. H. Serphos. J. Beukers. (34). 

Uit de eerste jaren van het bestaan weten we niet zoveel; wel dat het ledental snel omhoog ging. Op 8 April 1885 werd het 12 1/2 jarig bestaan op grootse wijze gevierd waarbij de muziekuitvoering werd gegeven door de kleine orchestvereniging van het 8st. reg. Infanterie uit Arnhem en een toneeluitvoering door een Amsterdams gezelschap. Bovendien verscheen toen reeds een ” feestcourant “.

1897 Het zilveren feest van Societeit.

Op 15 Sept. 1897 kwam men bijeen in een gerestaureerde en veel verfraaide zaal ter bespreking van het 25 jarig bestaan, dat men genoeglijk wenste te herdenken. Ten einde de discussie te bekorten gaf het bestuur een gedrukt lijstje waaruit men zijn voorkeur kon kenbaar maken. Dat lijstje omvatte

1. feest eten — 2. feestdrinken — 3. concert — 4. comedie — 5. cafe chantant — 6. operette — 7. geen feest

De discussies waren zeer verward. men meende o.a. dat geen feesteten — zonder feestdrinken kon worden gegeven. Na enige stemmingen bleek de meerderheid voor feestdrinken en cafe chantant. In een daarop volgende vergadering, die gehouden werd op 6 October 1897 werd een bestuursvoorstel, om voor het feestdrinken Fl. 350,– en voor cafechantant Fl. 400,– uit de kas beschikbaar te stellen, met grote meerderheid verworpen, zodat het 25 jarig bestaan de Sociëteit jubileum niet gevierd werd omdat het bestuur voor een lager bedrag geen feest kon arrangeren, dat met de waardigheid van de Sociëteit overeenkwam.

In samenwerking met en voor gezamenlijke rekening werd op 8 October 1897 besloten nieuw meubilair, gordijnen en vloerbedekking aan te schaffen, de zaal te verbouwen en werden de leden op 19 februari 1898 opgeroepen tot een feestelijke bijeenkomst waarvoor uit de kas Fl. 1,50 was uitgetrokken en de voorzitter in een zeer sympathiek betoog de geschiedenis der eerste 25 jaren uiteenzette. Na deze  openingsrede voerden nog verschillende bestuursleden en gewone leden het woord ter opwekking, ter herdenking en ter opvrolijking tot 2 uur waarna het officiele gedeelte besloten werd. 

In 1884 werd bij de aanvrage om de Koninklijke goedkeuring op de Statuten de naam “Ontspanning” aan de Burger Sociëteit toegevoegd.

Op 1 Maart 1899 zegde de Sociëteithouder, (zoals deze in de stukken genoemd werd) de Graaff het contract op, nadat de gerestaureerde zaal nog geen jaar in gebruik was.

Algemeen was men van oordeel, dat de Sociëteit door deze handelswijze niet opgedoekt mocht worden; men zou het zeer betreuren als ” de kern der Enschedese maatschappij “ zoals de Burgemeester Van der Zee de Sociëteit noemde , verdwijnen zou. Er moest dus naar een andere lokaliteit worden omgezien.

Er kwam een aanbieding voor Fl. 250,– per jaar jaar voor een lokaal in het toenmalige Hotel Mendelaar voor Maandag, Zaterdags en Zondags tot 08:00uur. Ingaande 1 Juli 1899 werd deze overeenkomst aangegaan en waarbij zelfs twee lokale de gehele week ter beschikking van de Sociëteit waren (een billiard zaal en een leeszaal).

Al spoedig werd geklaagd over de niet gemakkelijk zittende stoelen, zodat op 29 -mei- 1901 werd besloten 12 gemakkelijke stoelen  aan te schaffen. De eigenaar van ” Mendelaar ” zegt het contract op met ingang van 1 Januari 1903 Daarna volgt een zeer belangrijke episode in de geschiedenis van de Sociëteit.

Verstrekkend Besluit 1902

Op 19 November 1902 werd een verstrekkend besluit genomen. Met algemene instemming werd het Herenhuis in de Langestraat Noordelijk belendend aan de Grote Sociëteit voor de tijd van 5 jaar gehuurd voor Fl. 500,– per jaar met recht van van koop tot een maximumprijs van Fl. 32.000,–.

Voor de inrichting had het bestuur een bedrag van Fl. 3000,– nodig, dat uit aandelen van Fl. 10,– bij de leden werd geplaatst. De contributie moest tot Fl. 10.– per jaar worden verhoogd.

Het overgrote aantal leden verklaarde zich bereid aan deze verplichtingen te voldoen en zo werden op Zaterdag 24 Januari 1903 de nieuwe Sociëteitslokalen geopend waarbij 98 leden tegenwoordig waren w.o. de 4 oprichtersleden de heren Baarslag, Dalenoord, H. ter Weele Hzn en A. Wevers Sr. De Sociëteit telde toen 131 leden.

De heer Wevers die toen o.m. het woord voerde en toen 35 jaar lid was, wenste alle toe. dat zij op de 70 Jarige leeftijd nog lid mochten zijn. Er was zeer voldane geest en een prettige stemming en vele loftuigingen werden gericht tot het bestuur voor de keurige inrichting van het geheel. De Sociëteit bezat toen twee biliards en zelfs een muziektent in eigendom waarin zomers door de plaatselijke muziekvereniging concerten werden gegeven voor de leden en hun dames.

 De Algemene leden vergadering van 1905.

In de Alg. ledenvergadering komt een schrijven aan de orde van de de eigenaar van het Sociëteits gebouw waarin deze het gebouw met tuin enz. (ingevolge de voorwaarden),  te koop aanbiedt voor Fl. 26.500,–, met de mededeling, dat het bestuur van de Grote Sociëteit het pand wenst aan te kopen. Tevens is een brief van de Grote Sociëteit ingekomen met de vraag indien het bestuur van Gr. Soc. het pand koopt of de Burger Sociëteit dan voor dezelfde prijs de lokalen wil huren gedurende 5 jaar met 5 optie jaren?

Na uitvoerige besprekingen werd besloten het pand niet te kopen maar van de nieuwe eigenaar te huren.

Ledenactie in 1908.

In 1908 werd een grote ledenactie op touw gezet met het gevolg, dat 27 leden toetraden. De financiele situatie was als nooit tevoren. Een aandelen-serie werd ingelost, het kassaldo bedroeg Fl. 1000,–.

In 1909 werd de 25 jarige rechtspersoonlijkheid van de Sociëteit met een zeer geslaagde feestavond herdacht. In die deze tijd ontmoet men inde verslagen van de volgende leden :  Zeggelt, Schnitger en Piesaar. In dat jaar werden de lokaliteiten wederom ingehuurd. tenslotte werd ook in dat jaar een reservefonds voor bijzondere uitgaven, waarin voor de eerste keer Fl. 100,– werd gestort. Het ledental bedroeg op dat moment 95.

Periode 1912 – 1914

In 1912 begonnen de onderhandelingen over de nieuwe voorwaarden met de Grote Sociëteit. Uiteindelijk is tot 1914 de huurperiode met 2x 1 jaar verlengd. Het ledental daalde in 1913 tot 70 leden. In 1914 komt de overeenkomst opnieuw tot stand voor de periode van 1 jaar met de Grote Sociëteit, die eigenlijk onmogelijke eisen stelde aan de steeds achteruit gaande Burger Sociëteit.

Periode van crisis 1916 – 1927

Het overtollige meubilair werd verkocht en het reservefonds moest worden aangesproken en de toelage van het bestuur werd ingetrokken. wanneer er in 1916 weer enkele nieuwe leden zijn toegetreden wordt de huur nogmaals voor een jaar verlengd, na dit jaar wordt het contract opgezegd en het zijlokaal van Mendelaar in de Havenstraat gehuurd. Einde 1917 was het ledental gedaald naar 61 leden. In elk jaarverslag wordt een dringend verzoek gedaan om nieuwe leden. Men vreest zelfs dat bij een doorgaande daling van het ledental de Sociëteit moet worden opgeheven.

Dan komt een einde een de daling van het aantal leden en in 1918 waren er 78 leden. In verband met de oorlogsomstandigheden kon het in gebruik nemen van een nieuw lokaal niet met grote luister geschieden, doch na een welkomst van den Voorzitter De Hr. v.d. Steen werd de leden wijn en sigaren aangeboden. In dat jaar 1918 werden ook de Statuten en het Huishoudelijk Reglement herzien.  Op 1 Mei-1920 zegt de Hr. Visser van Hotel Mendelaar de huur op. Het zwaarste punt van de nieuwe voorwaarden is, dat hij Fl. 600,– huur vraagt.

Einde 1922 was er schrikbarende achtergang van het aantal leden tot 67. De huur werd op 1 Mei 1923 beëindigd. Na lang zoeken werd een lokaal betrokken in Hotel Industrie, eerst de  voorzaal, daarna de grote achterzaal. Tor 55 leden daalde het ledental. In 1924 was dit 56 leden en einde 1925 was het ledenbestand geslonken tot 43 leden. Het contract met Hotel Industrie werd opgezegd, op 1 Januari 1926 werd met 41 leden Cafe Modern betrokken met een huurcontract van 3 jaar.

Desondanks dat men tevreden was over de inrichting van Cafe Modern en de consumpties daalde het ledenbestand in 1927 to 26 leden.

1931 –  1947 de verhuizing naar zaal ” Irene”

Een meer sociaal leven werd nu waargenomen en een kleine vooruitgang in het aantal leden. Het 60 jarig bestaan werd herdacht met feestavond en het aantal leden nam toe tot 38 leden, hoewel dit het volgende jaar 1932 daalde naar 28 en later zelfs tot 21 leden.

Ter gelegenheid van het huwelijk van prinses Juliana en de geboorte van prinses Beatrix werden gezellige avonden georganiseerd. De oorlogsjaren 1940 -1945 steeg het aantal leden naar 30 leden.

In October 1940 werden uitstapjes gemaakt naar Oldenzaal en naar De Lutte waar in Hotel ” Berg en Dal ” werd gekaart, gebilliard en vervolgens gedineerd in het Hotel de  “De Gouden Leeuw”.  

In 1941 werd het 68-jarig bestaan der Sociëteit gevierd.  Tevens werd in dat jaar een actie gehouden ter ondersteuning van de oorlog slachtoffers, in de bedank brief staat verkeerd geadresseerd naar ” Ons Genoegen” maar wel aan de secretaris van B.S.O. de Hr. H.J. Goorhuis.

 

Toch werd op 21 November 1942 het 70 jarig  bestaan herdacht in het ” Theehuis ” op het G.J. van Heekpark, wat een zeer geslaagde avond mag heten.

De Sociëteit moest zich laten inschrijven bij het Commissariaat  van niet-Commerciële Verenigingen : een door de bezetter ingestelde groepering.In 1943 kwamen de moeilijkheden en verkozen verschillende leden om thuis te blijven in verband bombardementen en de vroege sluitingstijd. Gedurende het Standrecht  1 en 8 Mei 1943 kon er geen Sociëteit worden gehouden. 

De onderlinge band bleef in die tijd zeer goed, doch er waren onoverkomelijke bezwaren om het verenigingsleven op peil te houden. Op 1 April 1945 kwam uiteindelijk de bevrijding voor onze stad. Gebouw ” Irene” werd in beslag genomen door de Canadezen en we kwamen tijdelijk op het Theehuis bijeen. Aan het einde van de oorlog was ledenaantal 27 die een nieuwe toekomst ingingen…

Periode na de tweede wereld oorlog 1945 – 1947

Er kan in een stad als Enschede een levenskrachtige Burger Sociëteit bestaan en er moet voortdurend gestreefd worden het ledental, dat thans weer ruim 40 bedraagt, op te voeren. In 1946 werden er twee feestavonden georganiseerd met de dames van de leden in het “Theehuis” en in gebouw ” Irene”. Thans staan we voor het 75 jarig bestaan. Wanneer de heren die voor de 75 jaar in Hotel de Graaff bijeen kwamen om tot oprichting van de Burger Sociëteit Ontspanning over te gaan ons hier bijeen konden zien. zouden zij zeker zeggen; Wij hebben eer van ons werk gehad. Een vereniging die het onder alle omstandigheden heeft bestaan het 75 jaren vol te houden behoort zeker tot de zeldzaamheden. Bij de oprichting van onze Sociëteit bestond hiertoe alle aanleiding. In die tijd zonder Bioscoop, Radio, auto’s enz… zocht men naar de gelegenheid om gezellig bijeen te komen voor een partijtje schaak, dam, of kaartspel of onder eigen mensen van gedachten te wisselen over de gebeurtenissen, die in die dagen de gemoederen in spanning hielden.

” Wij vieren dan feest, ons verheugend dat de jonge grijsaard onze Soos het 75 jaren in voor-en tegenspoed heeft uitgehouden en wij hopen en wensen dat allen die hier aanwezig zijn getuigen mogen zijn van de groei en bloei in de komende jaren en dat wij allen ook het 100 jarig bestaan zullen kunnen vieren.”

De volgende  25 jaren tot 1972

Het ledental, dat in 1948  39 bedroeg, was gedaald tot 33 leden in 1951. In 1952 zelfs tot 29 leden,  waarvan 19 leden het 80 jarig bestaan hebben gevierd in gebouw ” IRENE”. Ook in 1952 werd na een een 20 jarig verblijf in gebouw “Irene” het contract opgezegd en werd de B.S.O overgeplaatst naar Hotel TUBANTIA.  Over de na-oorlogse jaren tot 1955 is weinig documentatie te vinden, vermeldenswaard is dat in is nog dat, 28 Juli 1954 de koninklijke goedkeuring van de statuten werd verkregen, waarvan publicatie in de Ned. Staatscourant van 19 Sept. 1954. Hiervan is nog een exemplaar in ons archief aanwezig. De goedkeuring is geldig tot 30 Sept – 1976.

Toen in 1955 het ledental tot 25 leden was gedaald,  er werd contact genomen met de Sociëteit “De Harmonie” en kwam in maart 1955 een fusie tot stand, waardoor het ledental met 17 werd verhoogd. De naam Burger Sociëteit Ontspanning bleef gehandhaafd.,  

De de tot stand koming van deze fusie bestond de Sociëteit uit de volgende leden:

Leden B.S.O :

H.F. van Baren, A. van den Broek, C.G.C. Campagne, L. van Egteren, J. Eveleens, J. H. Holst, A. vander Horst, H.A.M Kors, A.H. Rekers, H.J. Rekers, G.H. de Visser, B.L.W Visser, H. Zeggelt, B. Boeijink, J.W. Bos, G.J. Kaptein Jr, P.H. Louwers, G.D. Heddendorp, H. Reijsoo, G.J. Groothuis, H.J. Zeggelink, M.J. Veld, P.A. Nijgh, J. Kuiper, J. Dompeling.

Leden DE HARMONIE:

T.G. Brands, D.A. ter Beek, E. Diersen, L.K. van Dijk, G.J.B.P. ter Kuile, W.H. Langenbach, K. Muller, J. Nusmeijer, W.J. Nusmeijer, S.J. Roorda, W. van Spankeren, Y.H. Tromp, J. Verbeek, G.J. Wentink, H.J. Wissink, H. Stieber, J. Abbeink.

UIt de bovenstaande leden werd het volgende bestuur gekozen:

G.H. Visser – voorzitter.

J. Dompeling – vice voorzitter.

W. van Spankeren – secretaris.

T.G. Brands- penningmeester.

G.J. Kaptein Jr. – commissielid.

In 1956 werd de zaterdagavondSoos opgeheven wegens te geringe belangstelling. Het ledental bedroeg op dat moment 69 leden.

In 1958 werd per 1 October een andere lokaliteit betrokken n.l. Hotel Mendelaar waar de Burger Sociëteit de beschikking kreeg over biljarts, en daarnaast voor het onderkomen geen huur verschuldigd was.

Uit het jaarverslag uit 1959 blijkt in de vergadering een geanimeerde discussie te zijn ontstaan over het punt : “Vaststelling Contributie”.

Er zijn stemmen uit de vergadering die voorstander zijn van contributie verhoging, opdat daaruit tekorten van de feestavonden gedeeltelijk kunnen worden gedekt. Anderen menen dat het niet aangaat, leden die niet bij de feestavonden komen, toch daarvoor mee te laten betalen. Bij zitten en opstaan wordt dit voorstel to contributieverhoging met grote meerderheid van stemmen verworpen en bleef derhalve gehandhaafd op Fl. 20,–.

In 1961 bestond met ledental uit 61 leden.  Verder werd in het jaar 1962 het besluit genomen om de contributie te verhogen van Fl. 20,– naar Fl. 30,–. Eind 1962 werd een gezellige feestavond georganiseerd met het optreden van “Twee Twentse Boeren”.

Eind 1962 gaf de Hr. Zeggelink aan dat hij wegens zijn hoge leeftijd als voorzitter te willen bedanken. In de jaarvergadering van 1963 werd de Hr. Kwekkeboom tot voorzitter gekozen.

Het bestuur had toen de volgende samenstelling :

J. Kwekkeboom – voorzitter.

A.H. Rekers – vice voorzitter.

H.L. Loep – secretaris.

T.G. Brands – penningmeester.

W.L. Langenbach – commissielid.

Tevens wordt in dat jaar de contributie drastisch verhoogd, van Fl. 30,– naar Fl. 60,–.

In 1963 werd er voor het eerst voor de leden met hun dames op zondag een theemiddag georganiseerd in de tuin van Hotel  Meiling in Barchem. Gezien de grote belangstelling volgden in dat seizoen nog 2 theemiddagen nl. in Hotel Dinkeloord in Denekamp en bij Hotel  Avenarius te Ruurlo.

Tevens werden in 1963 excursies georganiseerd naar de Vredestein fabrieken in Enschede en de DAF fabrieken in Eindhoven tevens werd in november een lezing over het toen zeer actuele thema ” AARDGAS” gehouden.

Op 1 Januari  1964 werd voor de eerste keer in de geschiedenis van de B.S.O. voor de leden en hun dames een Nieuwjaarsreceptie gehouden in Hotel Mendelaar van 12:00  — 13:00uur

Op 1 januari 1965 telde de Soos 50 leden. De Nieuwjaars receptie van 1966 werd gehouden in Hotel Mendelaar op 07 Januari 1966 van 20:00 – 21:30 uur, met aansluitend een dansje en afgewisseld met diverse attracties. In dat jaar werden o.a. Excursies verzorgd naar, de Heinekens Bierbrouwerijen met later in dat jaar de theemiddag en de hieraan verbonden ralley, als laatste activiteit vond een biljard demonstratie plaats door de bekende biljarter De Hr. Hans Vultink uit Aalten.

Als sluitstuk van het 95 jarig bestaan van de Burger Sociëteit Ontspanning in 1967 werd een feestavond georganiseerd in Hotel Bad Boekelo met 60 deelnemers. In maart 1968 tijdens de in maart gehouden jaarvergadering is het bestuur ongewijzigd gebleven. De contributie werd van Fl 60,– tot Fl. 100,– verhoogd e.e.a. ter dekking van de hogere kosten, meerdere activiteiten en de reservering voor het 100-jarig bestaan in 1972.

Naar een andere lokatie in 1968

In de tweede helft van dit jaar werd het bestuur meegedeeld, dat Hotel Mendelaar zou worden gesloten tegen het einde van dat jaar, zodat de Sociëteit naar een andere lokaliteit moest uitzien.

In de vergadering die daarna werd belegd, kwam naar voren , dat men niet gelukkig was met de donderdagavond, maar gezien de passende ruimte werd besloten de lokaliteit te aanvaarden.Op 15 November werd de laatste soos-avond in Hotel Medelaar gehouden. Van de Fam. Nieland van Hotel Mendelaar werd afscheid genomen onder dankzegging voor de bij genoten gastvrijheid. Na een “proef Soos” op 7 november, waar een 30 tal leden in de nieuwe lokaliteit van de Twentse Schouwburg acte de presence gaven, zijn we op donderdag 21 november 1968 definitief over gegaan naar de Schouwburg.

In de bijlage kunt U lezen dat er wel enige “hobbels” moesten worden genomen voor het geheel duidelijk was.

De vaste delen in het jaarprogramma 1969 waren de Nieuwjaarsreceptie excursie  naar de Grolsch Brouwerijen , de theemiddag , de dag excursie naar Turmac, dagje uit met de dames naar Giethoorn. Ontspanning stond hoog in het vaandel  van de “Burger Sociëteit Ontspanning”.  In de maanden juli en augustus heeft de B.S.O. maar gedeeltelijk gebruik kunnen maken van de Schouwburg i.v.m. vakantie. Het Raedthuys Hotel gaf ons een tijdelijk oplossing.

In de jaarvergadering van 1970 besloot men de contributie verhogen naar Fl. 120,–.

Op  7 januari 1972 (het jubileumjaar) werd in restaurant A.B. de gebruikelijke Nieuwjaarsreceptie gehouden. De bekend making tijdens de ze receptie dat de jubileum Commissie bestaande uit de Heren.H.J. te Kate, de Wit en Marquering een mogelijkheid zag een 5 -daagse reis te organiseren naar Parijs voor de viering van het 100 jarig bestaan, werd met groot enthousiasme begroet. De jaarvergadering vond plaats op 3 februari en stand hoofdzakelijk in het teken van de viering van het 100 jarig bestaan. Tijdens de vergadering werd het zittende bestuur volledig gehandhaafd. I.v.m met de festiviteiten is het jaarprogramma achterwege gebleven.   100 jarig bestaan “Burger  Sociëteit Ontspanning” op bezoek naar Parijs op 6 october 1972.